Những câu đối hay trên gia phả dòng họ, nhà thờ, hoành phi không chỉ là những tác phẩm nghệ thuật truyền thống mà còn chứa đựng ý nghĩa sâu sắc, thể hiện lòng biết ơn và sự tôn kính đối với tổ tiên. Với mục đích làm nổi bật giá trị tinh thần của gia phả, Gia Phả Đại Việt xin chia sẻ đến bạn đọc một số mẫu câu đối thường dùng trong các gia đình, dòng họ để tham khảo.
1. Giới thiệu về hoành phi, gia phả dòng họ
Hoành phi, cuốn thư Gia Phả, và phả đồ gia phả là những yếu tố quan trọng trong việc thể hiện truyền thống tôn kính gia tộc của người Việt. Chúng không chỉ là biểu tượng cho giá trị đạo đức mà còn là những tác phẩm nghệ thuật mang ý nghĩa sâu sắc. Dưới đây là tóm tắt về tầm quan trọng và ý nghĩa của chúng trong nét đẹp văn hóa truyền thống.
- Hoành phi: Thường là mảng gỗ được chạm khắc tinh xảo và sưu tập các câu đối hay tục ngữ để tôn vinh giá trị gia tộc.
- Gia Phả Dòng họ: Là một tài liệu ghi chép chi tiết lịch sử gia tộc, các đời tông đã qua, thường được viết và trình bày có tính nghệ thuật.
2. Những câu đối hay trên gia phả dòng họ, nhà thờ, hoành phi
Câu đối, hoành phi và cuốn thư không chỉ là những tác phẩm nghệ thuật truyền thống mà còn chứa đựng ý nghĩa sâu sắc, thể hiện lòng biết ơn và sự tôn kính đối với tổ tiên. Với mục đích làm nổi bật giá trị tinh thần của gia phả, Gia Phả Đại Việt xin chia sẻ đến bạn đọc một số mẫu câu đối thường dùng trong các gia đình, dòng họ để tham khảo:
2.1 Câu đối thờ gia tiên, gia phả dòng họ
Gia phả dòng họ (giaphadaiviet.vn)
1. Ngày tháng yên vui nhờ phúc ấm
Cần kiệm sớm hôm dựng cơ đồ.
2. Tổ tiên xưa vun trồng cây đức lớn
Con cháu nay giữ gìn nhớ ơn sâu.
3. Noi gương tiên tổ truyền thống anh hùng muôn thưở thịnh
Nối nghiệp ông cha phát huy khí thế vạn đời vinh.
4. Lấy trung hiếu trì gia bền vững
Dùng đức nhân xử thế lâu dài.
5. Phúc ấm trăm năm Tổ tiên còn để lại
Nề nếp gia phong con cháu phải giữ gìn.
6. Nhờ thọ đức ông cha đã dựng
Đạo tôn thần con cháu đừng quên.
7. Tổ tiên tích đức ngàn năm thịnh
Con cháu nhớ ơn vạn đại vinh.
8.Ơn dưỡng dục sau tựa biến Đông
Nghĩa sinh thành cao hơn non Thái.
9. Phụng sự tổ tiên hồng phúc đến
Nuôi dạy con cháu hiển vinh về.
10. Tổ tiên ta dày công xây dựng
Con cháu nhà ra sức trùng tu.
11. Tổ đường linh bái thiên niên hằng tại đức lưu quang
Tộc tính quý tôn vạn đại trường tồn duy kế thịnh.
12. Tổ tông công đức thiên niên thịnh
Tử hiếu tôn hiền vạn đại vinh.
13. Cúc dục ân thâm Đông hải đại
Sinh thành nghĩa trọng Thái sơn cao.
14. Nghiệp tổ vững bền nhân, trí, dũng
Gia phong muôn thuở đức, thảo, hiền.
15. Thờ tiên tổ như kính tại thượng
Giúp hậu nhân sáng bởi duy tân.
16. An bình thần liệu nền gia thất,
Sáng rực tôn huân ấm tử tôn.
17. Ngước mắt nhớ tổ tông công đức
Ghi lòng làm hiếu tử hiền tôn.
18. Tổ tông gieo trồng nền điền phúc
Cháu con canh tác nết viên tân.
19. Hiếu kính thông tông tổ
Trinh tường tập tử tôn
20. Tông tổ thiên thu trường tự điển
Nhi tôn vạn cổ thiệu như hương
21. Các hệ phồn vinh nhờ phúc ấm
Nhiều đời cố gắng tở công xưa.
22. Tổ tông công đức còn thơm dấu
Cháu thảo con hiền sáng mãi gương.
23. Tổ đường bách thế hương hoa tại
Duệ tộc thiên thu phúc lộc trường.
24. Nhờ tiên tổ anh linh phù hộ
Dìu cháu con tiến bộ trưởng thành.
25. Cây cỏ chào xuân cánh lá thắm
Tổ tông tích đức cháu con vinh.
26. Họ hàng tôn quý công danh muôn thuở chẳng phai màu
Tổ miếu thiêng liêng phúc đức nghìn thu còn tỏa sáng.
27. Chất chứa nghĩa nhân nghìn thuở thịnh
Trau dồi phúc đức vạn đời tươi.
28. Ơn nghĩa quân thần còn mãi với đất trời
Tinh thần tổ tiên sống luôn trong con cháu.
29. Muôn thuở công thành danh hiển đạt
Nghìn thu đức sáng họ phồn vinh.
2.2 Câu đối mừng thọ:
-
Tổ tông công đức thiên niên thịnh; Tử hiếu tôn hiền vạn đại xương.
Công đức tổ tông nghìn năm thịnh; Cháu con hiếu thảo vạn đời vinh. -
Thiên tăng tuế nguyệt, nhân tăng thọ; Xuân mãn càn khôn, phúc mãn đường.
Trời thêm năm tháng, người thêm thọ; Xuân khắp đất trời, phúc đầy nhà. -
Phúc như Đông Hải, thọ tỉ Nam Sơn.
Phúc như biển Đông, thọ tựa núi Nam. -
Xuân nhật hưng long môn đệ thịnh; Hiền tôn tử hiếu phúc lai điền.
Xuân đến gia đình hưng thịnh mãi; Con hiền cháu thảo, phúc về đầy. -
Nhân sinh bách tuế xuân trường tại; Thế thượng thiên niên phúc lộc lai.
Người sống trăm năm, xuân còn mãi; Đời hưởng nghìn năm, phúc lộc đầy. -
Hoa niên thịnh cảnh xuân như biển; Trường thọ an khang phúc tựa sông.
Tuổi xuân phồn thịnh, xuân như biển; Trường thọ an lành, phúc tựa sông. -
Ngũ phúc lâm môn xuân phú quý; Bách niên thọ lão nhật vinh hoa.
Năm phúc vào nhà, xuân phú quý; Trăm năm trường thọ, phúc vinh hoa. -
Nhân sinh thọ khảo thiên niên thịnh; Phúc thọ khang ninh nhật nguyệt trường.
Người sống thọ lâu, nghìn năm thịnh; Phúc thọ an lành, tháng ngày dài. -
Thiên địa trường xuân, nhân thọ vĩnh; Phúc như Đông Hải, lộc vô biên.
Trời đất xuân dài, người thọ mãi; Phúc tựa biển Đông, lộc vô biên. -
Phúc thọ miên trường gia đạo thịnh; Xuân phong hạnh phúc vạn niên hương.
Phúc thọ lâu dài, gia đình thịnh; Gió xuân hạnh phúc, mãi trường tồn.
2.3 Câu đối phòng khách (câu đối giáo huấn)
1. Vinh là lao động
Hạnh là trường sinh
2. Thiên địa công bằng
Đức năng thắng số
3. Mở rộng lòng nhân
Vun trồng cội đức.
4. Rễ sâu chẳng sợ cành lay động
Cây thẳng đừng lo bóng xế chiều
5. Đạo mẹ, đức cha, biển rộng trời cao khôn sánh
Tình chồng, nghĩa vợ, buồn ân bể ái nào tày.
6. Thiên hạ đều tham châu ngọc quý
Gia đình chỉ chuộng cháu con hiền.
7. Hiếu thảo mới sinh con hiếu thảo
Nhân từ lại có trẻ nhân từ.
8. Thành danh bởi trải thời gian khổ
Toại chí nhờ qua buối khốn cùng.
9. Người hiền tài gánh vác việc non sông
Con cháu thảo yên lòng cha mẹ.
2.4 Hoành phi cuốn thư thờ đình miếu
1. ĐỨC ĐẠI TRƯỜNG CHI.
2. VẠN CỔ ANH LINH (muôn thưở linh thiêng).
3. HỘ QUỐC TÝ DÂN (Bảo vệ nước, che chở cho dân).
4. TUY NIỆM TIỀM ÂN (tưởng nhớ ân xưa).
5. LƯU PHÚC LƯU ÂN (lưu giữ mãi ơn đức).
6. HẢI ĐỨC SƠN CÔNG (công đức như biển rộng núi cao).
7. THƯỢNG ĐẲNG TỐI LINH .
(Hoành phi này đã treo ở đình Chàng Sơn từ hơn 100 năm trước).
8. NAM THIÊN HIỂN THÁNH
(treo ở đình xã Thúy Lai, Thạch Thất, HN).
9. THƯỢNG ĐẮNG PHÚC THÂN (công đức như biển rộng núi cao).
10. TẢ HỮU LINH QUAN (quan ngự ở bên phải bên trái đều linh thiêng).
2.5 Hoành phi cuốn thư thờ gia tiên
1. PHÚC ĐẠI ĐƯỜNG.
2. NGUYỄN (LÊ, CAO, ĐỖ, …) TỘC TỪ ĐƯỜNG.
3. PHỤNG TỔ ĐƯỜNG.
4. NGŨ PHÚC LÂM MÔN (năm phúc vào cửa – phú quý thọ khang linh).
5. TẤT HỮU HƯNG (ắt sẽ hưng thịnh).
6. PHÚC LAI THÀNH (phúc sẽ tạo nên).
7. ĐỨC LƯU QUANG (đức độ tỏa sáng).
8. PHÚC THỌ VÔ CƯƠNG (phúc thọ không biên giới).
9. PHÚC NHƯ ĐÔNG HẢI.
10. XUÂN THU BẤT LÃO (năm tháng trôi qua vẫn không già).
11. PHÚC THỌ HẢI SƠN (phúc thọ như biển như núi).
12. QUANG TIỀN DỤ HẬU.
2.6 Câu đối nhà thờ họ
Trong kiến trúc nhà thờ họ, cổng là một hạng mục quan trọng không chỉ mang tính trang trí mà còn đảm bảo an toàn cho công trình. Bên cạnh đó, câu đối trên cổng nhà thờ họ thường mang ý nghĩa sâu sắc, là lời nhắc nhở con cháu nhớ về cội nguồn và noi gương tổ tiên. Các câu đối này thường được khắc bằng chữ Hán hoặc chữ Hán Nôm, tượng trưng cho những điều con cháu muốn bày tỏ với tổ tiên.
| STT | Chữ Hán | Âm Hán | Dịch Nghĩa |
|---|---|---|---|
| 1 | 德大教傢祖宗盛功膏開地後世長 | Đức đại giáo gia tổ tiên thịnh Công cao khai địa hậu thế trường |
Công cao mở đất lưu hậu thế Đức cả rèn con rạng tổ tông |
| 2 | 本根色彩於花叶祖考蜻神在子孙 | Bản căn sắc thái ư hoa diệp Tổ khảo tinh thần tại tử tôn |
Sắc thái cội cành thể hiện ở hoa lá Tinh thần tổ tiên trường tồn trong cháu con |
| 3 | 有開必先明德者遠矣克昌厥後继嗣其煌之 | Hữu khai tất tiên, minh đức giả viễn hỹ Khắc xương quyết hậu, kế tự kỳ hoàng chi |
Lớp trước mở mang, đức sáng lưu truyền vĩnh viễn Đời sau tiếp nối, phúc cao thừa kế huy hoàng |
| 4 | 木出千枝由有本水流萬派溯從源 | Mộc xuất thiên chi do hữu bản Thuỷ lưu vạn phái tố tòng nguyên |
Cây chung nghìn nhánh sinh từ gốc Nước chảy muôn dòng phát tại nguồn |
| 5 | 梓里份鄉偯旧而江山僧媚松窗菊徑归来之景色添春 | Tử lý phần hương y cựu nhi giang sơn tăng mỵ Tùng song cúc kính quy lai chi cảnh sắc thiêm xuân |
Sông núi quê xưa thêm vẻ đẹp Cúc tùng cành mới đượm màu Xuân |
| 6 | 欲求保安于後裔須凭感格於先灵 | Dục cầu bảo an vu hậu duệ Tu bằng cảm cách ư tiên linh |
Nhờ Tiên tổ anh linh phù hộ Dìu cháu con tiến bộ trưởng thành |
| 7 | 百世本枝承旧荫千秋香火壮新基 | Bách thế bản chi thừa cựu ấm Thiên thu hương hoả tráng tân cơ |
Phúc xưa dày, lưu gốc cành muôn thủa Nền nay vững, để hương khói nghìn thu |
| 8 | 德承先祖千年盛愊荫兒孙百世荣 | Đức thừa tiên tổ thiên niên thịnh Phúc ấm nhi tôn bách thế gia |
Tổ tiên tích Đức ngàn năm thịnh Con cháu nhờ ơn vạn đại vinh. |
| 9 | 族姓贵尊萬代長存名继盛祖堂灵拜千年恒在德流光 | Tộc tính quý tôn, vạn đại trường tồn danh kế thịnh Tổ đường linh bái, thiên niên hắng tại đức lưu quang |
Họ hàng tôn quý, công danh muôn thủa chẳng phai mờ Tổ miếu linh thiêng, phúc đức ngàn thu còn toả sáng |
| 10 | 祖德永垂千载盛家风咸乐四时春 | Tổ đức vĩnh thuỳ thiên tải thịnh Gia phong hàm lạc tứ thời xuân |
Đức Tổ dài lâu muôn đời thịnh Nếp nhà đầm ấm bốn mùa Xuân |
| 11 | 木本水源千古念天经地义百年心 | Mộc bản thủy nguyên thiên cổ niệm Thiên kinh địa nghĩa bách niên tâm |
Gốc cây và nguồn nước, ngàn đời ghi nhớ Đạo trời nghĩa đất, trăm năm giữ lòng. |
| 12 | 萬古功成名顯达千秋德盛姓繁荣 | Vạn cổ công thành danh hiển đạt Thiên thu đức thịnh tính phồn vinh |
Muôn đời thành công, danh hiển đạt Ngàn năm đức thịnh, họ hàng phồn vinh. |
| 13 | 山高莫狀生成德海闊難酬鞠育恩 | Sơn cao mạc trạng sinh thành đức Hải khoát nan thù cúc dục ân |
Núi cao không thể tả hết công ơn sinh thành Biển rộng khó thể báo đáp hết ân dưỡng dục. |
| 14 | 义仁积聚千年盛福德栽培萬代亨 | Nghĩa nhân tích tụ thiên niên thịnh Phúc đức tài bồi vạn đại hanh |
Nghĩa nhân tích tụ, ngàn năm thịnh vượng Phúc đức vun bồi, muôn đời hanh thông. |
| 15 | 父母恩义存天地祖考蜻神在子孙 | Phụ mẫu ân nghĩa tồn thiên địa Tổ khảo tinh thần tại tử tôn |
Ân nghĩa cha mẹ lưu truyền cùng trời đất Linh khí tổ tiên sống mãi trong cháu con. |
| 16 | 上不负先祖贻流之庆下足为後人瞻仰之标 | Thượng bất phụ tiên tổ di lưu chi khánh Hạ túc vi hậu nhân chiêm ngưỡng chi tiêu |
Trên nối nghiệp tổ tiên truyền lại Dưới nêu gương cho hậu nhân noi theo. |
| 17 | 鞠育恩深东海大生成义重泰山膏 | Cúc dục ân thâm Đông hải đại Sinh thành nghĩa trọng Thái sơn cao |
Ân dưỡng dục sâu rộng như biển Đông Nghĩa sinh thành nặng như Thái sơn. |
| 18 | 山水蜻高春不盡神仙樂趣境長生 | Sơn thủy thanh cao Xuân bất tận Thần tiên lạc thú cảnh trường sinh |
Núi sông thanh cao, mùa xuân bất tận Cảnh thần tiên lạc thú, mãi mãi trường sinh. |
| 19 | 象山德基門戶詩禮憑舊蔭郁江人脈亭皆芝玉惹莘香 | Tượng Sơn đức cơ môn hộ thi lễ bằng cựu ấm Úc Giang nhân mạch đình giai chi ngọc nhạ tân hương |
Núi Voi xây nền đức, gia tộc dòng dõi bởi nhờ ơn đời trước Sông Úc tạo nguồn nhân, cả nhà tài giỏi nhờ lớp sau. |
| 20 | 山高莫狀生成德海闊難酬鞠育恩 | Sơn cao mạc trạng sinh thành Đức Hải khoát nan thù cúc dục Ân |
Núi cao không thể tả hết công ơn sinh thành Biển rộng khó thể báo đáp hết ân dưỡng dục. |
Những câu đối hay trên gia phả dòng họ, hoành phi, nhà thờ tộc không chỉ góp phần tô điểm cho nghi lễ trang nghiêm mà còn thể hiện đạo lý gia phong, duy trì truyền thống gia đình. Việc lựa chọn và trình bày câu đối là một nghệ thuật mang ý nghĩa sâu xa, cần được chú trọng và trân quý.
Gia Phả Đại Việt – Lưu giữ và kết nối truyền thống gia đình!
Hotline/ zalo: (+84) 905091805
Fanpage: https://www.facebook.com/giaphadaiviet.vn
Hoặc truy cập website: https://giaphadaiviet.vn/ để tham khảo các gói dịch vụ của chúng tôi.